Jeugdrecht: het vrijwillig kader
In gevallen waarbij er problemen spelen binnen een gezin, kunnen Jeugdbeschermers gaan ingrijpen. Dit ingrijpen valt onder het Jeugdrecht, en worden ook wel Jeugdzorgzaken genoemd. De hulp die geboden wordt, kan beginnen met eerst vrijwillige hulp. Dit noemen ze het vrijwillige kader. Wanneer deze hulp echter onvoldoende is, of wanneer ouders volgens Jeugdzorg deze hulp onvoldoende accepteren, dan kan een Jeugdbeschermer de hulpverlening overnemen. Dit noemt men een ‘drangtraject’. Er is in deze fase nog geen sprake van een ondertoezichtstelling, ook wel ots genoemd. Een ots is een gedwongen kinderbeschermingsmaatregel. Het drangtraject is voor Jeugdzorg een laatste poging om ouders te motiveren om hun problemen op te lossen. Jeugdzorg kan hierbij de Raad voor Kinderbescherming verzoeken een onderzoek in te stellen naar de opvoedsituatie binnen het gezin. Dat kan soms leiden tot een verzoek tot ondertoezichtstelling en of machtiging uithuisplaatsing aan de rechtbank. Beide zijn kinderbeschermingsmaatregelen welke diep ingrijpen in het privé leven van ouders.
Hoewel het hulp in een vrijwillig kader wordt genoemd, is deze hulp niet vrijblijvend. Veel ouders voelen zich onder druk gezet, omdat niet meewerken kan leiden tot een ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing van het kind. Vaak gehoorde klachten van ouders zijn dat zij niet goed weten wat ze kunnen verwachten van Jeugdzorg en wat de gevolgen zijn als ze niet meewerken. Ook kunnen er veel fouten en onwaarheden staan in rapportages van Jeugdzorg.
In de praktijk komen er steeds meer ‘vrijwillige uithuisplaatsingen’. Een vrijwillige uithuisplaatsing kan echter voor een gezin grote gevolgen hebben. Zo is het bijvoorbeeld voorgekomen dat ouders eerst vrijwillig hadden ingestemd met een uithuisplaatsing van hun kinderen. Zo gezegd om het gezin ‘rust’ te geven zodat er gewerkt kon worden aan de zorgen in het gezin. Een vrijwillige uithuisplaatsing is echter een maatregel zonder dat de rechter hierover een beslissing heeft gegeven. Voor ouders zijn er hierdoor minder waarborgen. Een jaar later waren de kinderen nog steeds niet thuis. Pas toen de ouders een advocaat hadden ingeschakeld, kwam er snel wel een uitspraak van een rechter, namelijk een ondertoezichtstelling met machtiging uithuisplaatsing. Het was toen echter te laat, want de kinderen waren zo lang weg van huis dat ze gehecht waren geraakt in het pleeggezin. De kinderen daar weer weg halen, zou volgens de Raad voor de Kinderbescherming hun ontwikkeling te veel schaden. De rechter gaf de Raad tot groot verdriet van de ouders, gelijk.
Bij een vrijwillige uithuisplaatsing is het verstandig om zo snel mogelijk een advocaat om advies te vragen. Want hoe langer een kind uit huis is, hoe moeilijker het is om ze terug te krijgen omdat kinderen zich gaan hechten in het pleeggezin. Als deze hechting te lang duurt, kan Jeugdzorg een zogeheten opvoedbesluit nemen: de kinderen kunnen niet meer terug komen waardoor het perspectief (de plek waar kinderen opgroeien) niet meer bij ouders ligt, maar in het pleeggezin.
(voorlopige) ondertoezichtstelling en (spoed) machtiging uithuisplaatsing
De wet kent een aantal kinderbeschermingsmaatregelen om kinderen te beschermen. De minst ingrijpende maatregel is die van de ondertoezichtstelling. De Raad voor de Kinderbescherming kan een onderzoek instellen naar de opvoedsituatie van kinderen. Het onderzoek bestaat vaak uit het benaderen van zogeheten ‘informanten’. Dit zijn vaak professionele partijen die bij een gezin betrokken zijn. Gedacht kan worden aan de huisarts, school, maatschappelijk werk, of een kinderdagverblijf. Ook voert de Raad gesprekken met de ouders en als het mogelijk is met de kinderen zelf. Hierna maakt de Raad een adviesrapport. Dit rapport kan inhouden dat er nog voldoende hulp kan worden geboden in vrijwillig kader, en dat een ondertoezichtstelling niet nodig is. Wordt de hulp niet, dan wel onvoldoende geaccepteerd door ouders, dan vraagt de Raad een ondertoezichtstelling aan bij de rechtbank. De duur van dit verzoek tot ondertoezichtstelling verschilt, van maximaal een jaar tot twee of drie maanden, afhankelijk van hoe ernstig de Raad de zorgen over de kinderen vindt.
De ouders worden dan opgeroepen om voor de rechter te verschijnen. Hierbij kan een advocaat met u meegaan en verweer voor u voeren. Het is vervolgens de rechtbank die een ondertoezichtstelling kan uitspreken.
Als er een ondertoezichtstelling komt, dan wordt er een Jeugdbeschermer (ook wel Jeugdzorgwerker of gezinsvoogd genoemd) aangesteld die gaat meekijken wat voor hulp er nodig is. Deze Jeugdbeschermers werken voor Gecertificeerde Instellingen, kortweg GI. Bekende Gi’s zijn: De William Schrikker Stichting Jeugdbescherming en Jeugdreclassering, Leger des Heils, Jeugdbescherming Rotterdam, Jeugdbescherming West, Jeugdbescherming Gelderland en Samen Veilig (ook wel SAVE). In het noorden van het land zit het Regiecentrum Bescherming en Veiligheid en Jeugdbescherming Noord ook wel JB Noord.
Een ondertoezichtstelling is een gedwongen kader. Het gedwongen kader houdt in dat Jeugdzorg bepaalde middelen kan inzetten om ouders ‘te dwingen’ mee te werken met de hulp die Jeugdzorg nodig vindt. Zo kan Jeugdzorg zogeheten schriftelijke aanwijzingen geven. Dit zijn brieven van Jeugdzorg met daarin dwingende opdrachten om iets te doen, of na te laten. Bijvoorbeeld bij een uithuisplaatsing dat er een beperkte omgangsregeling tussen ouders en hun kinderen wordt vastgesteld van een keer in de twee weken twee uur onder begeleiding van een professional.
Als u te maken krijgt met een schriftelijke aanwijzing, neem dan direct contact op met een advocaat. U kunt deze schriftelijke aanwijzing namelijk laten toetsen bij de rechtbank. Let er wel op dat de termijn om beroep in te stellen heel kort is! Twee weken na verzendatum van de brief. Als u geen bezwaar maakt, staat de schriftelijke aanwijzing vast en moet u zich eraan houden. Ook als u vindt dat het absoluut niet terecht is dat Jeugdzorg u deze opdracht geeft! Heeft u de brief te laat ontvangen? Laat u dan alsnog adviseren door Sneper Advocatuur. Soms kunt u toch nog bezwaar maken.
Andere dwangmaatregelen zijn dat u een dwangsom opgelegd kunt krijgen bij iedere dag dat u in overtreding bent om iets te doen of na te laten. In uitzonderlijke gevallen is zelfs gijzeling mogelijk.
Een heel vergaande maatregel is de machtiging uithuisplaatsing. Een kind kan dan voor dag en nacht uit huis worden geplaatst. Een machtiging uithuisplaatsing grijpt diep in op de persoonlijke levenssfeer van mensen. Kinderen worden – vaak met behulp van de politie – weg gehaald bij hun ouders. Deze maatregel is een tijdelijke maatregel, totdat het in het gezin weer beter gaat. De maatregel kan duren van een aantal maanden tot maximaal een jaar. Zowel Jeugdzorg als de Raad voor de Kinderbescherming kunnen een verzoek tot machtiging uithuisplaatsing indienen bij de rechtbank.
Wanneer u te maken krijgt met een verzoek tot ondertoezichtstelling of een verzoek tot machtiging uithuisplaatsing, neem dan direct contact met Sneper Advocatuur op. Er komt namelijk op korte termijn een zitting waar u als ouders gehoord kunt worden en waarbij u zich mag laten bijstaan door een advocaat. Mocht de rechter het verzoek van Jeugdzorg of de Raad toewijzen, dan is er altijd een mogelijkheid voor het instellen van hoger beroep. Bij hoger beroep vindt er een nieuwe beoordeling plaats door de rechter. In plaats van één rechter, zijn het drie rechters die zich over uw zaak gaan buigen. De termijn voor indienen van hoger beroep is drie maanden na datum van de uitspraak.
Naast de reguliere ondertoezichtstelling, en de reguliere machtiging uithuisplaatsing, is er ook een voorlopige ondertoezichtstelling mogelijk en een spoed machtiging uithuisplaatsing. De Raad voor de Kinderbescherming kan bij de rechtbank een voorlopige ondertoezichtstelling vragen als de zorgen acuut en ernstig zijn dat er geen zitting afgewacht kan worden. Jeugdzorg belt of schrijft dan naar de rechter en dan wordt er diezelfde dag een besluit genomen dat er een voorlopige ondertoezichtstelling komt. Deze maatregel is gelijk van kracht voor drie maanden. Dit kan gecombineerd worden met een spoedmachtiging tot uithuisplaatsing. Uw kind wordt bij een spoed machtiging uithuisplaatsing abrupt mee genomen en vaak geplaatst in een anoniem pleeggezin. U wordt als ouder vaak zeer beperkt geïnformeerd over wat nu de exacte redenen zijn van uithuisplaatsing. Voor ouders is dit een afschuwelijke en erg onzekere periode omdat ze niet weten waar hun kind is en wanneer ze hun kind weer mogen zien.
De Raad vraagt vaak een spoed machtiging uithuisplaatsing aan voor drie maanden tot zes maanden. De wet bepaalt echter dat een spoedmachtiging de eerste keer voor slechts vier weken mag worden afgegeven en dat er dan binnen twee weken een hoorzitting moet komen om de ouders te horen. Waar bij een reguliere ondertoezichtstelling en een regulier verzoek tot machtiging uithuisplaatsing ouders vooraf gehoord worden door de kinderrechter, gebeurt dat bij een voorlopige ondertoezichtstelling en spoed machtiging uithuisplaatsing achteraf. Bij de zitting kunt u verweer voeren met een advocaat. Sneper Advocatuur is volledig gespecialiseerd in zaken betreffende ondertoezichtstelling en machtiging uithuisplaatsing. Sneper Advocatuur is pro actief, zitten niet stil en weten de juiste wegen te bewandelen om u zo snel mogelijk meer duidelijkheid te geven over wanneer de zitting is en wat de redenen zijn voor uithuisplaatsing.
Gezag en voogdij
Minderjarige kinderen staan onder gezag. Dit houdt in dat zij bepaalde beslissingen niet zelf mogen nemen. Wanneer u als ouder gezag heeft over een kind, heeft u de volgende rechten en plichten:
- Als ouder bent u verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind; De ouder met gezag heeft een onderhoudsplicht. Dit houdt in dat de ouder de kosten voor verzorging en opvoeding van kinderen tot 18 jaar en de kosten van levensonderhoud en studie vanaf 18 tot 21 jaar zal moeten dragen;
- Als ouder beheert u het geld en spullen van het kind;
- bent u zijn of haar wettelijk vertegenwoordiger;
- Ook mag u belangrijke beslissingen nemen over het kind, bijvoorbeeld over een schoolkeuze, medische behandeling of toestemming om naar het buitenland op vakantie te gaan.
Er zijn twee manieren waarop het gezag over een minderjarig kind geregeld is. Eén persoon kan het eenhoofdig gezag hebben, of twee personen hebben gezamenlijk het gezag. Op dit moment is het nog niet mogelijk dat meerdere personen gezag uitoefenen over een kind.
De vrouw uit wie het kind is geboren, heeft altijd van rechtswege (dus automatisch) gezag over het kind. Een vader heeft bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap van rechtswege gezag over een kind. Ook bij adoptie heeft een vader van rechtswege gezag over een kind. Bij andere gevallen kan de vader gezag aanvragen als hij een kind heeft erkend of als zijn vaderschap door een rechter is vastgesteld.
Een van de meest zware kinderbeschermingsmaatregelen, is die van beëindiging van het gezag. Als een uithuisplaatsing langdurig is voor een kind, wil de Raad het perspectief gaan bepalen voor de kinderen. Hiermee wordt bedoeld dat de Raad een definitief besluit wil gaan nemen over waar kinderen opgroeien. Jeugdzorg dient dan bij de Raad een verzoek tot onderzoek in naar het gezag van ouders. De Raad start haar onderzoek en gaat vervolgens praten met verschillende informanten. Dit kunnen zijn de ouders zelf, alsook de pleegouders en andere professionals die bij het gezin betrokken zijn. De Raad maakt vervolgens een rapport op en als zij vinden dat er gezag beëindiging moet plaatsvinden, dan dient de Raad een verzoek in bij de rechter. De rechter wijst zo’n verzoek helaas heel vaak toe.
Een procedure gezag beëindiging is een erg zwaar en emotioneel proces voor ouders. Het voelt voor hen alsof hen alles wordt ontnomen. Hun kind mag al niet thuis wonen, en dan mogen ze ook niet het gezag behouden. De vergelijking met een rouwproces wordt vaak gemaakt. Ouders horen bij het onderzoek vaak definitief dat hun kinderen niet meer thuis mogen wonen. Ook bij gezag zaken is Sneper Advocatuur kantoor uitermate gespecialiseerd om ouders in dit proces bij te staan. Samen kijken we of Jeugdzorg echt alle mogelijkheden heeft onderzocht om de kinderen weer thuis geplaatst te krijgen. Vaak gehoorde klachten zijn namelijk dat Jeugdzorg op een gegeven moment stopt met onderzoek doen. Vanuit de doelstelling van de Jeugdwet is dit bezwaarlijk, aangezien een machtiging uithuisplaatsing nog altijd een tijdelijke maatregel behoort te zijn. Als uw gezin te maken krijgt met een verzoek tot beëindiging gezag, dan staat het kantoor aan uw zijde gedurende dit hele proces.
In het geval dat de rechter inderdaad besluit tot gezagsbeëindiging, moet er voor het kind een voogdij maatregel worden uitgesproken. Er moet namelijk iemand zijn die beslissingen over het kind kan nemen als de ouders dat niet meer mogen doen. Vaak wordt de voogdij overgedragen aan Jeugdzorg. U kunt als ouder de Raad en ook de rechter vragen om andere partijen met de voogdij te belasten. Zoals bijvoorbeeld een oma, opa of ander familielid van het kind. Dit zal dan worden afgewogen tegen het belang van het kind.
Ook pleegouders kunnen met de voogdij belast worden. Dat kan interessant zijn als u als ouder achter de uithuisplaatsing staat en u daarnaast een goed contact hebt met de pleegouders. Er kunnen in dat geval vaak goede afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld het bezoekrecht met uw kind. In alle andere gevallen is het verstandiger dat de voogdij bij een derde ligt en niet bij pleegouders.